Wojna secesyjna w literaturze to nie tylko Północ-Południe  Jakesa. Wciąż powstają publikacje, których akcja dzieje się w czasie osławionego konfliktu, z ciekawszą narracją niż ta zastosowana we wspomnianej trylogii. Jedną z nich jest Marsz Edgara Laurenca Doctorowa.

Nominowana w 2005 roku do Pulitzera powieść to historia Wielkiego Marszu Armii Unii pod wodzą generała Shermana przez Georgię, Karolinę Południową i Karolinę Południową w latach 1864-1865. W tle prawdziwych XIX-wiecznych wydarzeń ukazane są losy zarówno właścicieli ziemskich, wyzwolonych niewolników, rebeliantów, żołnierzy unijnych, a nawet początkującego lekarza i doświadczonego fotografa Unionistów.

Duże znaczenie mają w Marszu postaci kobiece, których różnorodność nadaje wyjątkowy charakter całej historii przesyconej męskim pierwiastkiem wojennej potyczki. Wyraźnie zarysowana jest historia jednej z nich: Pearl – Białej Murzynki. Jest ona córką czarnej niewolnicy i właściciela ziemskiego. Poznajemy ją na samym początku książki, gdy Państwo odjeżdżają z posiadłości, a ona sama postanawia ruszyć wraz z armią w Wielki Marsz pod przebraniem dobosza. Podczas przygody swego życia Peral, między innymi styka się z żoną swojego ojca i zaczyna się nią opiekować, ratuje jednego z przyrodnich braci przed śmiercią oraz spotyka miłość oraz odnajduje się w niesieniu pomocy innym jako sanitariuszka.

Wątkiem wartym uwagi jest historia żołnierza Konfederacji Arly`ego, którego zawiłe losy kończą się brawurową próbą zamachu na generała Shermana. Do sytuacji dochodzi po przejęciu przez Arlyego dobytku Calvina – słynnego wojennego fotografa. Żołnierz pod pozorem wykonania dowódcy zdjęcia zamierza dokonać zamachu. Czy  mu się uda? Dowiedzą się o tym wszyscy, którzy przeczytają Marsz.

Książka jest połączeniem tego co najfajniejsze w opowieściach z wielką historią w tle. Monotonne walki i przewijające się co chwila nazwiska dowódców nie powodują znudzenia u czytelnika. Kończąc lekturę od razu chce się dokładniej zapoznać z z historią USA.

Ocena: 8/10

E.L.Doctorow Marsz, Wydawnictwo Bellona, 2006